Otomatik Düşünceler / Düşünce Hataları
1) Keyfi Çıkarsama: Destekleyici kanıtlar olmaksızın ya da gerçekte tersine kanıtlar olduğu durumda bile, belli bir sonuca ulaşmaktır. Örneğin, olumlu ve destekleyici sözlerin, ilgilenme yerine acıma olarak yorumlanması: “Bana acıdığı için beğendiğini söyledi” gibi. / otomatik düşünceler
2) Seçici Soyutlama: Olayları bağlamından kopararak bir detaya odaklanma, durumun daha belirgin diğer özelliklerini ihmal etme ve bu sınırlı özellik temelinde bütün yaşantıyı kavramlaştırmadır. Örneğin, bütün notları pekiyi olan bir öğrencinin, orta olan bir tek notuna takılarak sınıfta kalacağına inanması.
3) Aşırı Genelleme: Sınırlı sayıda örneği temel alarak oluşturulmuş bir genel kurala inanmak ve bunu izlemektir. Örneğin, sevgilisi tarafından aldatılan bir genç kızın “Bütün erkeklere güvenilmeyeceğini” düşünmesi.
4) Büyütme ve Küçültme (olumluyu yok sayma): Bazı bireyler olumsuz olayların daha büyük ağırlık taşıdığı ve olumlu olayların ise daha az önemli olduğu şeklinde bir düşünme eğiliminde olabilirler. Bu kişiler kendi yaptıklarını küçük, yapamadıklarını büyük görürler. Örneğin;
-öğrenci notları içinde düşük olan tek notu aldığı dersi önemserken (büyütme),
-diğer derslerden aldığı yüksek notları önemsiz görerek bu derslerin zaten kolay olduğunu düşünebilir. (küçültme)./ otomatik düşünceler
5) İkili (Hep ya da Hiç Biçiminde) Düşünme: Her türlü deneyim ve yaşantının iki uç bağlamında değerlendirilmesi söz konusudur.
- Bir şey ya tam olmuştur ya da yoktur, bu iki uç arasında yer alan noktalar görülmez.
- “Eğer mükemmel değilsem başarısızım”.
6) Pireyi deve yapma (felaketleştirme): Felaket dolu sonuçlara atlama. (Ağaçtan bir fındık başına düşer, gökten taş yağıyor zanneder).
7) Zihin okuma: Kişinin diğer insanların düşüncelerini bildiği ve diğerlerinin de kişinin ne düşündüğünü bildiği inancıdır. (Bunu ona söylememe gerek yok, o biliyordur).
8) Kişiselleştirme: Kişinin her şeyi kendi üzerine alması. (Diğer insanların kendini kötü hissetmesini üstüne alması).
9) Mükemmeliyetçilik: Her şeyde mükemmel olma isteği. Standartlar yükseldikçe başarma şansı düşer.
10) Ya olursa: Gerçek tehditlerle ilgili olarak gücü ve uğraşma kabiliyetini azaltacak şekilde olmayan şeylerle ilgili kaygılanmak. (Ya uçak düşerse?)
11) Zorunluluk İfadeleri (Olmalı): Kişinin kendisinin, diğerlerinin nasıl davranması ve dünyanın nasıl olması gerektiği konusunda katı kuralları vardır. “Başarılı olmalıyım, hata yapmamalıyım” gibi.
12) Etiketleme: Kişinin kendisini ve diğer insanları bir davranış veya tutumdan ötürü belli bir özellikle tanımlayıp, diğer özelliklerini unutma. (Ders çalışmayan çocuğa tembel demek).
