yaygın anksiyete bozukluğu nedir?
anksiyete korkuya benzeyen bir duygudur. kişi anksiyeteyi sanki kötü bir haber alacakmış, bir felaket olacakmış gibi neden belli olmayan bir sıkıntı, endişe duygusu olarak algılar ve tanımlar.
yaygın anksiyete bozukluğu nedir?
belli bir nesneye yere organa saplantılı düşünceye ya da zorlantıya odaklanmamış organizmada yaygın ruhsal ve fizyolojik kaygı belirtileri ile kendini gösteren bir bozukluktur.
yaygın kaygı bozukluğu dsm-5 tanı ölçütleri
- en az 6 aylık bir sürenin çoğu gününde, birtakım olaylar ya da etkinliklerle (işte ya da okulda başarı gösterebilme gibi) ilgi olarak, aşırı bir kaygı ve kuruntu(kaygılı beklenti) vardır.
- kişi, kuruntularını denetim altına almakta güçlük çeker.
- bu kaygı ve kuruntuya, aşağıdaki altı belirtiden üçü ya da daha fazlası eşlik eder(çocuklarda yalnızca bir maddenin bulunması yeterlidir.)
- dinginleşmeme(huzursuzluk) ya da gergin veya sürekli diken üzerinde olma
- kolay yorulma
- odaklanmakta güçlük çekme ya da zihnin boşalması
- kolay kızma
- kas gerginliği
- uyku bozukluğu(uykuya dalmakta ya da uykuyu sürdürmekte güçlük çekme ya da dinlendirmeyen, doyurucu olmayan bir uyku uyuma)
- kaygı, kuruntu ya da bedensel belirtiler, klinik açıdan belirgin bir sıkıntıya ya da toplumsal, işle ilgili alanlarda ya da önemli diğer işlevsellik alanlarında işlevsellikte düşmeye neden olur.
- bu bozukluk, bir maddenin (örn. kötüye kullanılabilen bir madde, ilaç) ya da başka bir sağlık durumunun (örn. hipertroid) fizyolojiyle ilgili etkilerine bağlanamaz.
- bu bozukluk, başka bir ruhsal bozuklukla daha iyi açıklanamaz( örn. panik bozukluğunda panik atakları olacağına ilişkin kaygı ya da kuruntu, toplumsal kaygı bozukluğunda bulaşma ya da diğer takıntılar, ayrılma kaygısı bozukluğunda bağlandığı kişilerden ayrılma, örselenme sonrası gerginlik bozukluğunda bedensel yakınmalar, beden algısı bozukluğunda algılanan görünüm kusurları, hastalık kaygısı bozukluğunda önemli bir hastalığı olma ya da şizofreni ya da sanrılı bozuklukta sanrısal inançların içeriği).
yaygın anksiyete bozukluğu epidemiyoloji
türkiye ruh sağlığı profiline göre, 12 aylık dönem esas alındığında yaygın anksiyete bozukluğu’nun sıklığı %0.7 bulunmuştur. bu bozukluğa sahip hastaların, kliniğe başvuran hastalar arasındaki oranı bu bir yıllık prevalans değerinin ülkemiz için düşük olduğunu düşündürmektedir.
amerikan ulusal akıl sağlığı enstitüsü yaygın anksiyete bozukluğu’nun bir yıllık prevalansını %4 olarak vermektedir. yaygın anksiyete bozukluğu kadınlarda erkeklerden yaklaşık 2 kat daha sık görülür.
erken yirmili yaşlar başlangıç yaşlarıdır. belirtiler genellikle giderek artan bir gidiş izler ve öncesinde bir yaşam olayı saptanır. çoğunlukla gidiş kroniktir ve zaman zaman alevlenmeler gösterir.
yaygın anksiyete bozukluğu belirti ve bulgular
- genel görünüm ve davranış: hastada genel bir huzursuzluk, endişeli yüz, gergin duruş, hareketlerinde tedirginlik, çabuk irkilme, çabuk kızma, sabırsızlık ve bazen yerinde duramama vardır.
- konuşma ve ilişki kurma: hastanın sesinde heyecanlı bir titreklik, zor konuşma olabilir fakat konuşması düzgündür. ilişkilerinde endişeli, huzursuz, gergindir.
- duygulanım:
-korkuya benzeyen bir his
-kötü bir şey olacak hissi
-korkunun sebebi nesneni belli değil
- bilişssel yetiler: temel bir bozukluk yoktur. aşırı sıkıntı sebebiyle dikkat dağılır. bu sebeple geçici unutkanlıklar olabilir. anlama ve öğrenme azalır.
- bilişsel yetilerde belirgin bozukluk varsa başka hastalıklar düşünülmelidir.
yaygın anksiyete bozukluğu
- düşünce süreci ve içeriği: hastanın düşünce içeriğinde belirgin bozukluk olmaz. yakınmalarını büyük bir telaşla ve sabırsızlıkla anlatmak istediğinden düşünce hızlanmış gibi olabilir. düşünce içeriğinde endişeler baskındır.
- bedensel ve fizyolojik belirtiler: kan basıncının yükselmesi, kalp atım hızının artması, çarpıntı, kaslarda gerginlik, gözbebeklerinde büyüme, ağız kuruması…
yaygın anksiyete bozukluğu etiyolojisi
- yaygın anksiyete bozukluğu’nun etiyolojisi kesin olarak bilinmemektedir.
- genetiğin etkili (tek yumurta ikizlerinin her ikisinde birden yaygın anksiyete bozukluğu bulunma oranındaki yükseklik bu görüşü destekler niteliktedir)
- biyolojik kuramlar- aşırı beta adrenerjik sinir sistemi deşarjları, lokus seruleus’un aşırı aktivitesi, gaba-benzodiazepin reseptör kompleksi ile ilgili fonksiyon bozuklukları
- psikanalitik kuram-anksiyete nevrozunu cinsel enerjinin boşalamaması nedeniyle ortaya çıktığını ve/veya intrapsişik çatışmaların bir işareti/uyarıcısı
- öğrenme kuramları ise klasik koşullanmanın anksiyetenin oluşumundaki önemi üzerinde durmaktadırlar.
- bilişsel kuram ise otomatik düşünce kalıplarının, yanlış yorumlamaların bu bozukluğa neden olduğunu söyler.
gidiş ve sonlanış
Yaygın anksiyete bozukluğunun gidişini olumsuz etkileyen faktörler
-çökkünlük ek tanısının bulunması
-kişilik boz. ek tanısının bulunması
-belirtilerin şiddetli olması
-sosyal uyumun zayıf olması
-düşük sed, işsizlik
*yaş ilerledikçe bunaltının yerini somatizasyon bozukluğu belirtilerinin aldığı bildirilmiştir.
[/ fruitful_tab]
yaygın anksiyete bozukluğu ayrıcı tanı
yaygın anksiyete bozukluğunda başka bir ruhsal hastalığın bulunma oranı (ektanı %91.3) olarak bildirilmektedir.
başka bir deyişle yaygın anksiyete bozukluğunun neredeyse tamamı obsesif-kompulsif bozukluk, çökkünlük, kronik alkolizm, hipokodriyazis ve ilaç bağımlılığı gibi durumlarla birlikte bulunmaktadır.
fobiler: fobik bozuklukta kaygı özel durumlarda ya da nesnelere karşı ortaya çıkar , kişi bu durumdan kaçmaya çalışır( agorafobi, sosyal fobi gibi). bu durumların dışında hastada belirgin kaygı genellikle görülmez. fakat fobik hastaların da sıklıkla çabuk heyecanlanan, ürken kişiler olduğunu göz önünde bulundurmak gerekir. yani hastada yaygın anksiyete ve fobiler ya da panik bozukluğu birlikte bulunabilir.
bedensel hastalıklar:hipertroid, anjina pektoris(göğüs ağrısı) gibi durumlarda da anksiyete belirtileri görülebilir.
toksik etkenler:amfetamin, lsd, antipsikotik, aşırı kahve-çay alınmasına bağlı kaygı belirtileri ve alkol, benzodiazepin gibi bağımlılık yaratan maddeleri bırakma durumunda da kaygı belirtilri ortaya çıkabilir.
panik bozukluk:burada kaygı önceden kestirilemeyen nöbetler halinde gelir ne genellikle gün boyu sürmez. ayrıca bu nöbetlerde şiddetli ölüm korkusu ya da kontrolünü yitirme, delirme korkusu olur. nöbetler arasında ise hastada yaygın anksiyete değil, panik nöbetinin tekrar geleceği korkusu vardır.
şizofreni:başlangıç dönemlerinde ya da depreşme durumlarında zaman zaman panik derecesine varan ağır ve uzun süren anksiyete belirtileri görülebilir. hastada şizofreniye özgü klinik belirtilerin bulunup bulunmadığına dikkat edilmelidir.
akatizi:birinci kuşak antipsikotik alan hastalarda yan etki olarak iç sıkıntısı, yerinde duramama yani akatizi görülebilir ve bu durum yaygın anksiyete bozukluğu ile çok karıştırılır.
I am text block. Click edit button to change this text. Lorem ipsum dolor sit amet, consectetur adipiscing elit. Ut elit tellus, luctus nec ullamcorper mattis, pulvinar dapibus leo.
YAYGIN ANKSİYETE BOZUKLUĞU TEDAVİSİ
yab’nun tedavisinde ilaç tedavisi, davranışçı ve bilişsel psikoterapiler gibi tedavi yöntemlerinin yararlı olduğu kabul edilmektedir. ancak bu tedavi yöntemlerinin birbirlerine üstünlüğü yeterince araştırılmamıştır. hangi tedavi seçilirse seçilsin, başlangıçta hastayla anlaşmak, eğitim ve güvence vermek yararlıdır.
tedavide hem farmakolojik hem de psikolojik uygulamaların kullanıldığı birleşik modelin kullanılması önerilmektedir
günümüzde yab için amerika birleşik devletleri’nde fda(food and drug administration) tarafından onaylanmış her biri farklı yan etki profili ve etki mekanizmasına sahip üç ilaç bulunmaktadır.
- benzodiazepinler
- buspiron
- venlafaksin
yab’ unda orta şiddette anksiyetesi olan hastalara farmakolojik olmayan tedavi yöntemleri uygulanabilir farmakolojik yaklaşımların yanı sıra psikolojik terapilerin de bilinmesi gereklidir. dinamik psikoterapi, destekleyici psikoterapi ve bilişsel-davranışçı terapi yaklaşımları önemlidir.
yaygın anksiyete bozukluğu psikoterpi tedavisi
bugünkü bilgilere göre tedavi en azından şunları içermelidir:
-yab hakkında bilgi verme ve tedaviye ilişkin eğitim,
–relaksasyon eğitimi ve pratiği,
-bireyin davranış ve duygularına ilişkin beklentileri ve düşünüş biçimini değiştirme,
-kaçınma davranışı gelişmişse anksiyete oluşturan uyaranlarla yüzıeştirme.
bilişsel psikoterapi: endişeleri daha gerçekçi olarak görmeyi sağlamakta ve bu şekilde daha iyi planlama yapılarak anksiyeteyi kontrol etmenin yollarını göstermektedir.
bu hastalarda anksiyeteyle ilişkili bilişsel şemaların oluşmasından sorumlu bilişsel süreçler şunlardır:
- a) dikkatin bağlanması:tehlike ve tehlikeye ilişkin kavramlara dikkatini odaklaştırma.
- b) katastrofize etme: olaylar ve tehlikeyle ilgili olabilecek en kötü sonucu düşünüp bunun olabilirliğini artırma.
- c) seçici soyutlama: geçmiş ya da bugünkü bir durumla ilgili olarak bir dizi öğeyi yadsıyıp tek bir şeyi ele alarak o şeyle ilgili kısımlar üzerinde yoğunlaşma.
- d) ikili düşünme: olayları ya kara kavramlarla tehlikeli ya da ak kavramlarla tehlikesiz olarak değerlendirme.
- e) keyfi sonuç çıkarma: yetersiz kanıtlara dayanarak rastgele sonuçlar çıkarma.
- f) aşırı genelleştirme
- g) kişiselleştirme
-yab ‘nda uygulanan davranışçı-bilişsel psikoterapi ortalama 5-20 seans sürer.
-başlangıçta tedavi süreci ve tedavinin amaçlarına yönelik bilgiler hastaya aktarılır.
-iyi bir hasta-terapist ilişkisi önemlidir.
-anksiyete, düşünce, duygu ve davranışla ilgili ev ödevleri verilip hastadan kayıt tutması istenir.
-başlangıçta anksiyete ve ona bağlı fizyolojik semptomlara ilişkin hastanın düşünceleri ve düşünme özellikleri değerlendirilir.
-davranışçı-bilişsel psikoterapilerde amaç hastanın davranışı, duyguları ve düşünceleri arasında bağlantı kurmasını sağlayarak, düşünce özelliklerini hastaya göstermektir.
çoğu olguda, bu yaklaşımlardan daha kapsamlı girişimler gerekli olmaktadır. ılımlı düzeydeki akut anksiyetede destekleyici ya da içgörü yönelimli psikoterapi ilk tercihtir. hasta yanıt vermiyor ya da daha şiddetli bir akut anksiyete varsa davranışçı bilişsel terapiyle birlikte bz kullanımı uygun olacaktır. yine yetersiz bir yanıt söz konusu ise daha uzun süreli bz ile birlikte buspiron tedavisi denenmelidir
dinamik psikoterapi: tedavinin temeli çatışmanın çözülmesi olup; işlev bozukluğuna ait ilişkiler, bozukluğuna yönelik savunmalar ele alınır.
destekleyici psikoterapi: anksiyetenin zedeleyici doğası, çevresel stresin azaltılması ve bozulmaya sebep olan sıkıntılı durumların düzeltilmesi sağlanmaya çalışılır.
psikoterpi ve ilaç tedavisi beraber etkili olduğu bildirilmiştir
